„ნადიმი რუსთველიანა“ რუსთველური დაბალი და მაღალი შაირის მონაცვლეობით არის დაწერილი (3/5 4/4) და პლატონის „ნადიმის“ დეკონსტრუქციაა, უფრო ზუსტად, რომ განვსაზღვროთ „პოლიფონიური დეკონსტრუქცია“ – აქ ეროსს, ჰიდრავლოსის (წყლის ორგანი) თანხლებით, ბანი, მეორე ხმა და პირველი ხმა აქებს: ბანი (მეთოდიოს პატარელი[1]), მეორე ხმა (პლატონი) და პირველი ხმა (ავტორი) – ეს არის შეუზღუდავი ხმათასვლა, ურთიერთშეპასუხება, პარალელიზმი, პლატონისეული დიალოგის სიუჟეტური ფორმატი რომ არ დაირღვეს. პლატონის „ნადიმის“ დიალოგი, ნარატოლოგიურად, ორმაგ სცენურობაზეა აგებული და გადმოცემულია აპოლოდოროსის მიერ, გლავკონთან დიალოგში, ისე, როგორც იგი მან არისტოდემოსისგან მოისმინა, „ნადიმი რუსთველიანაში“ კი აპოლოდოროსი რუსთაველია, გლავკონი – იოანე ზოსიმე, ხოლო არისტოდემოსი – ბარათაშვილი[2]. ნადიმის მასპინძელი აგათონის ნაცვლად თავად ავტორია (მეტატექსტუალობის პრინციპი). გარდა ძირითადი სამეულისა[3], ეროსს „ნადიმში“ აქებს: ფედროსი, არისტოფანე, პავსანია და ერიქსიმახოსი – „ნადიმი რუსთველიანაში“ კი ისინი ჩანაცვლებულნი არიან: ფეშანგით, დავით გურამიშვილით, ჯონ კითსითა და ფრიდრიხ შილერით[4] – ისინი „ცენტრალური სამეულის კათედრალურ პოლიფონიამდე“[5], „არიებით“ აქებენ „პოლიტიკური ეროსის“ ოთხ სახეს: მონარქიულს, ლიბერალურს, კომუნისტურსა და ფაშისტურს. პოემის საწყის დიალოგში, პერსონაჟებს მსაჯულად შემოჰყავთ ქართლის დედა, სასწორით ხელში, რომელიც ლხინის დასასრულს, არისტოფანეს ,,ბაყაყების“ კვალად, წონის ნადიმის წევრთა სტრიქონებს და გამოაქვს ეპიდიქტიკური განჩინება.
ცოტნეს ანდერძი ნადიმის წინაშე
,,- ასე მოხდა – დავსახელდი, მე, მაძებრად სამარისად,
ავაჟღერებ CANTUS FIRMUS-ს წინაპართა საკადრისად,
ზურგქარო და იალქანო, თქვენი ძალით, სად, მივქრი სად?!
ჩაითვალოს ჩემი ქებაც – მზის ქებად და თამარისად!
ვის უქია ჭკუადმყოფელს, ანდერძიდან სიყვარული,
გაიაფდა ცრემლთა ღვარი, ჩემს ბაგეზე დაღვარული,
ამემღვრევა მათით მღერა, მდინარება, ვით მტკვარული,
რომლის ტალღით გა-ცა-ვშალე მხრები ღამეს მიმთვარული!
ვიქნები სამიკიტნოდან კინტოთა გასატანიო,
თანატოსთან მაქვს თავანი, სიცოცხლით ჩასატანიო
თუ აღიმართა ეროსი, როგორც კლდის სალი ტანიო,
ვეღარც ვედრება მიშველის, ვერც ლოცვა სალიტანიო!
მქონდეს როსკიპის ცრემლები საგზლად, ამ, ბნელი ღამისა,
პატრონზე დავიგინები თუ მეშინოდეს რამისა!
ნაცვლად საძებნი შარისა, ნაცვლად საძებნი გვამისა –
მეწადა პოლისისაგან მიღება, რამ სიამისა!
აღარ ვაპირებ საცავში, ქეშად, მაყუთის დადებას,
ვითხოვ სიცოცხლის დაზღვევას და სესხის გადავადებას!
დავიწყებ ნოტარიუსთან ერთად ანდერძის მზადებას,
სადაც იხილავთ მემკვიდრის ხატოვან გამოცხადებას!
მომანიჭა მიჯნურობამ უკვდავების ამბროსია!
ტრფობით სნეულს, ნუღარ მკითხავთ: ,,- ჯერ ანდერძი რა დროსია!“
შაითანის მაედანზე საეროსო ტაროსია,
გაანათებს მტკვარს შუქურა, თითქოს მტკვარი ფაროსია!
ეროსს სამი სიმაღლიდან პოეტები ძილში მზერენ,
ქვენა მზერა არის ვნება, რასაც ცოდვას მიაწერენ,
შუა მზერა არის მსხვერპლი, ეპოსები რაზეც მღერენ,
მესამეს კი ვიტყვი შემდეგ, გულს, ვარდით, რომ დამისერენ!
მისამართი, რომ გაიგო სადედოფლო სამარისი,
ამისათვის გმირს გაწირვა, მოგიწიოს განა რისი?!
გამარჯვება, რაც ვიგემე, როდი არის საკმარისი,
ხამს გავიჭრა ველთა კიდედ, ვით რაინდი და ფარისი!
როგორც ვატყობ, ერთ-ორ არიფს (ჩვენ სუფრაზე) ხასა წველის
ან უხარჯოდ ვის რგებია აღსრულება საწადელის,
მივნდობივარ, რადგან უფალს, მოწყალებაც მისგან მელის,
მსურს გაგანდოთ ციტაციით, მოწერილი საყვარელის:
,,- ცოტნე, შენგან განწირული, წამწამებით ვარ მთოვანი,
ქმრის სასახლე ციხე არის და საკანი თაღოვანი,
რომ მენამოს შენი კანის სურნელება ზეთოვანი,
მოდი ვარდო, ვარდს, დამიდგი სიყვარულის წვეთოვანი!
დამილინკე ლომთა ხოცვის საუცხოო საუნდები!
ან პასუხის გასაცემად სამ წელიწადს რად უნდები,
მომიქროლე, შეფიცული ცხენოსნების, ზღვა გუნდები,
ვიდრე ვარდი დავჭნები და ვიდრე ვარდი გავხუნდები!“
პარდონ! ეს, ჩემი, ანდერძი შარჟი და ვოდევილია,
საყვარლისაგან მიჯნურის გამიჯვნა არ-ადვილია,
როდესაც ბაღი მიჯნურის ეკალთა სიმძიმილია,
საყვარლის ბაღი საწოლზე უეკლოდ გადაშლილია!
სასეიროა, ანდერძით ქონება გაანაწილო –
შენი ქონების მოშურნე, შენს ანდერძშივე ამხილო,
მაგრამ არ მინდა ვიკადრო, ეს საქმე, მით სათაკილო –
ანდერძის განსაზღვრულობის წესდებას გადავაცილო!
ალბათ კვლავ მიცდის წყლის პირას შეურაცხადი მგლოვარი –
მისი ჯაგლაგიც შემხვდება უღონო და უპოვარი,
თუმც არ ვყოფილვარ ბანკირი, არც ფულის დიდი მშოვარი,
ჩემს ორ თაობას გასწვდება ანდერძით დანატოვარი!
ნარეკლში მძებნმა ნარეკლის, მძებნმა მიუვალ მხარესი,
უნდა ვიგემო ნარ-ეკლის გადავლა ან უარესი,
საწუთროს გზაზე გაწვება სიჩუმე უსამარესი,
სხვა მფარველობა არ მინდა, მიცავს ზევსის ძე არესი!
თუკი შეკვეთით დამბრიდო, დე მომკლა დასაბრედელმან,
ვერ შეგამჩნიო ქილერი, უჩინომ – ახლოს მხედველმან,
დამბრიდე, როგორც მშველელმან, დამბრიდე როგორც მსმენელმან,
შაირმან, ჩემი ცხოვრების უაზროდ გამომჭედელმან!
სოლო კრინიდან მადლობას გწირავთ, ნადიმზე მოსულებს –
მივერქმი დიდ განსაცდელში, თქვენს აბრუნდებს და მოდულებს
მიხაროდა, რომ გხედავდით ჟამისგან ვერ-ფეხმოჭმულებს!
ცოცხალი თუკი დავბრუნდი, მერე მოგივლით ორგულებს!
საყვარელმა დატირება გულზე შუქად დამაქციოს,
წერილს თუ ვერ ვუპასუხე შემინდოს და მაპატიოს!
მიჯნურობით შეპყრობილმა მის ობიექტს სად არ სდიოს,
ქართლის დედის განაჩენი, ვინმემ ტრაპზე დამაწიოს!
სრულდება ჩემი ანდერძი, ვგონებ რომ გასაგებარი,
სუფრიდან კაცის გაპარვა საქმეა არ-საქებარი!
მაგრამ ვინ ძებნოს, ჩემ გარდა, საპოვნი და საძებარი –
ვის შერჩა სიტყვა, თამარის საფლავზე დასადებარი?!
ამონათდება ,,GOOGLE MAP-ში’’ კონტინენტური აზია,
შეხედე რა დოვლათია, შეხედე რა მურაზია!
ამის შემდგომი მელიზმა, ანდერძის ბოლო ხაზია –
ჩემს ბრძოლას ხოტბას შეასხამს თბილისის კურტუაზია!
[1]ადრექრისტიანული მწერლობის ავტორი, მისი მთავარი ნაწარმოები ,,ნადიმი ანუ უმანკოების შესახებ“ კომპოზიციურად პლატონის ,,ნადიმის“ ქარგითაა შექმნილი – მეთოდიოსმა სახარებისეული იგავის (ათი ქალწულის შესახებ) ალუზია პლატონური დიალოგის ფორმით გადმოსცა და ამდენად, ანტიკურ ფაბულაში ქრისტიანული შინაარსი ჩადო.
[2]ნიკოლოზ ბარათაშვილი გააზრებულია, როგორც გამტარი/მედიუმი რუსთაველსა და ავტორს შორის.
[3]პლატონის ნადიმის პერსონაჟები: სოკრატე, ალკიბიადე, აგათონი.
[4]პერსონაჟების ჩანაცვლება ,,პოლიტიკური არიების“ ოთხმა დისკურსმა განაპირობა: ფეშანგის მონარქისტულ ქებას ,,შაჰნავაზიანის“ პათოსი დაედო საფუძვლად, რომელიც, ფართო გაგებით, მონარქის/მონარქიზმის ხოტბაა, დავით გურამიშვილის და ლიბერალიზმის ურთიერთმიმართება ადამ სმიტის ,,უხილავი ხელის“ დოქტრინის და გურამიშვილის ბიოგრაფიული ქარტეხილების პარალელმა გამოკვეთა, ჯონ კითსის დაწყვილება კომუნიზმთან მისი პოემის ,,Isabella, or the pot of basil-ის“ კვალად მოხდა, ხოლო შილერის კავშირი ფაშიზმთან მისმა ნაწარმოებმა ,,მოსეს წერილმა“ განსაზღვრა (იხ. მარინე ანდრონიკაშვილის დისერტაცია ,,გოეთეს ლექსის ,შილერის რელიკვიების’ სამი ასპექტი“).
[5]იგულისხმება პოლიფონიური წყობა: ბანი (მეთოდიოს პატარელი) მეორე ხმა (პლატონი) და პირველი ხმა (ავტორი).
კომენტარის დატოვება