ანოტაცია

ანდრეი ვიშნევსკი (1965) თავისი ინოვაციური და ფანტასმაგორიული ტექსტებით თანამედროვე დრამატურგიის გამორჩეული სახელია. დაამთავრა გიტისის კინორეჟისურის ფაკულტეტი, ანატოლი ეფროსისა და ანატოლი ვასილევის ხელმძღვანელობით. სადიპლომო ნაშრომი დადგა თბილისში, გრიბოედოვის თეატრში და მალევე სპექტაკლების დადგმას, პიესების წერაც შეუთავსა, საბოლოოდ კი მისი თავდაპირველი საქმიანობა მეორეული გახდა.

ვიშნევსკის პიესები იდგმება მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში, მათ შორის მოსკოვში, ბერლინში და ჰელსინკიში. 200 წელს ის მონაწილეობდა ვლადიმერ აგეევის პროექტში მოსკოვი – ღია ქალაქი, სადაც წარადგინა პიესა MOKAUSEE. ეს ნამუშევარში პეპლის ეფექტის პრინციპითაა შექმნილი – ალტერნატიული რეალობა წარმოაჩენს სამყაროს, სადაც სამამულო ომი ფაშისტებმა მოიგეს, მოსკოვი კი ყინულის სამარეშია გამომწყვდეული. არის ამაში ერთგვარი, პუშკინისეული ალეგორია.

ბოლო წლებში ვიშნევსკის პოეტიკა გადაიკვეთა ბორის იუხახანანოვის პროცესუალურ ხელოვნებასთან. (მიდგომა ხაზს უსვამს ხელოვნების, როგორც პროცესის, ისე პროცესში ჩართული შემოქმედებითი აქტის მნიშვნელობას) მათი თანამშრომლობით შეიქმნა სპექტაკლი – პინოქიო.

ვიშნევსკის პიესები შეიცავს ღრმა ფილოსოფიურ შრეებს, არღვევს ტრადიციულ ნარატივებს და სპეკულირებს ფანტაზიის, ფანტასმაგორიასა და რეალობას შორის. ის პირველად ითარგმნა ქართულ ენაზე.

 

MOKAUSEE

თარგმნა ანასტასია ჩერნეცოვამ

 

ზამთარი. ყინულით დაფარული უსაზღვრო ტბა. ღამე.

მცირე კუნძულები, განლაგებულნი დაახლოებით ერთნაირი მანძილით. კუნძულებზე ძველგერმანული ღმერთებისა და გმირების მონუმენტური ქანდაკებებია განლაგებული – ოდინის, ბალდრის, ლოკის, ზიგფრიდის, ბრიუნჰილდის და ა.შ. ღმერთები განათებულნი არიან პროჟექტორებით. ოდინს არ მოსწონს პროჟექტორების შუქი – იგი ზიზღით იმზირება. ზიგფრიდი ნეტარებით იჭყიტება. ბალდრის მშვენიერი სახე გამოხატავს სიმშვიდესა და უდარდელობას. მისი გრძელი წამწამები ოქროთი ბრწყინავს, იგი თითქოს არა თვალებით, არამედ წამწამებით იცქირება.

«ფეიერვერკია». ტბაზე უამრავი მხიარული მოციგურავეა. დღესასწაულია.

ქარია. ქარბუქია. ძალიან ბევრი თოვლია. მაგრამ თოვლი ჰაერში დაფრინავს და დანარცხება არ სურს – რაღაცა მას განიზიდავს ყინულოვანი ბაკნისგან. თოვლით შეუხებელი ტბის ზედაპირი იდეალურად სწორია, სარკისებრია.

ყინულიდან შუქი ბჟუტავს, თითქოს მის ქვეშ წყლის მაგივრად შუქის ტბაა.

ჩნდებიან ლამაზები და მოხდენილები ჰანსი და გრეთჰენი. ვაჟი 27 წლისაა, ხოლო ქალიშვილი 18. მათ აცვიათ 40-იანი წლების სპორტული ტანსაცმელი, ორივეს მხარზე ციგურები აქვს გადაკიდებული. ჰანსს მსუბუქი სამხედრო ზურგჩანთა ჰკიდია, ხელში კი ვერცხლის მათარა უჭირავს.

ჰანსი და გრეთჰენი ჩერდებიან სპილენძის აბრასთან, რომელიც (სპილენძის ჯოხით) ყინულშია ჩარჭობილი.

ჰანსი: გაიყინე? (გრეთჰენს აწვდის მათარას) გამარჯვების დღეს გილოცავ, გრეთჰენ.
გრეთჰენი: თოვლს გაუმარჯოს. (მოსვამს, ჰანსს უბრუნებს მათარას)
ჰანსი: თოვლს გაუმარჯოს, გამარჯვების დღეს გილოცავ. (სვამს)

გრეთჰენი: როგორი შთამბეჭდავია! ნეტავ ასეთი ტბა ბავშვობაში მქონოდა.

ჰანსი: არა უშავს, ახლა ხომ გაგაჩნია.

გრეთჰენი: თოვლის დედოფალი აქ სიამოვნებით ისრიალებდა.

ჰანსი: ციგებით?

გრეთჰენი: ციგურებით.

ჰანსი: გავსრიალდეთ ოდინამდე?

გრეთჰენი: არა.

ჰანსი: მე მჭირდება.

გრეთჰენი: რისთვის?

ჰანსი: ხომ იცი. იგი კურნავს. მისგან ვიმუხტები.

გრეთჰენი: ის ხომ მკვდარია.

ჰანსი: იგი ცოცხალია, ოღონდ განსხვავებულად. საკმარისია თვალებში 50 წამი ვუყურო, და სამი დღით ენერგიით ვარ სავსე.

გრეთჰენი: ბალდართან უკეთესია. მხოლოდ ის მიყვარს. დანარჩენები გარდაცვლილნი არიან… განსაკუთრებით კი ოდინი.

ჰანსი: არა, მშვენიერ(ები) არიან.

გრეთჰენი: ოდინი ბოროტია, განთიადისას იჭყიტება, ბალდარი კი იღიმის, როცა თოვლი ეფინება მის გრძელ წამწამებს.

ჰანსი: კარგი. ვნახოთ, რომელი მათგანი უფრო ახლოსაა. (მიდის აბრასთან) არ გტკივა ფეხები?

გრეთჰენი: ფეხები არ მტკივა.

ჰანსი: (კითხულობს აბრაზე) მარშრუტი №47. ბალდრის კუნძულამდე ყოფილი მდინარე მოსკოვის დინებით 1945 მეტრია. ოდინამდე ყოფილი მდინარე მოსკოვის დინების საწინააღმდეგოდ 1945 მეტრია. რა ვქნათ?

გრეთჰენ: წავიდეთ. რა არის მანდ? (ბნელეთზე მიუთითებს).

ჰანსი: (ზურგჩანთიდან იღებს რუკას) კოტელნიჩესკაია, კოსმოდამიანსკაია, ბერსენევსკაია, ორდЫნკა (გაწელილად წარმოთქვამს) ორდЫნკა. Ы – საზარელი ასოა. საიდან მოიტანეს: ჰუნებისგან? ხაზარებისგან?

გრეთჰენი: ფანტასტიური რამაა – ყინული.

ჰანსი: ყინული რამ არაა, ყინული სტიქიაა.

გრეთჰენი: ამ ქვეყნად ყველაზე საოცარი – ყინულია.

ჰანსი: შენ ვენეციაში წასვლას მიბიძგებდი. არაფერი არ შეედრება მოსკაუზეს. ფიურერმა შექმნა მსოფლიოს ულამაზესი ტბა. სარკისებრი ყინულის ტბა, ტბა უსაზღვრო სრიალისა.

გრეთჰენი: მადლობა მას ამისთვის…

ჰანსი: (უყურებს რუკას) საშობაო ბულვარზე ივლიდნენ ნასვამი სიფათები, დაანაგვიანებდნენ ტვერსკოის, ნიკიტსკიზე ფურთხებას დაიწყებდნენ, წარმოთქვამდნენ ხაზარულ ასოს – Ы . (იხრება, ხუმრობით ყინულიდან საუბრობს) ჰეი, ორდЫ-ნკა… კიდევ რა? (უყურებს რუკას) ზლატოუსტინსკი, სპასოგლინიშევსკი… როგორ ცხოვრობდით ამ სახელწოდებებით? (ეუბნება ყინულქვეშ მყოფ ვიღაც უხილავს) წყალქვეშა სამეფო… მოსკოველები, რომლებიც წყლის ქალიშვილებად გადაიქცნენ… ამხანაგები… (უყურებს რუკას) პოკროვსკის ბულვარიდან, ყინულქვეშა ბატონებად გადაქცეულნი… მორევთა ბოლშევიკებო, ქალთევზებო ბოლშოი კარეტნოიდან , ლოსკოტუხებო ნოვოია ბასსმანოიდან… გავსრიალდეთ ბალდართან.

გრეთჰენი: არ მინდა.

ჰანსი: ხომ გითხარი: ბალდართან. შემდეგ კინოთეატრში, ვუყუროთ «ზიგფრიდი ამარცხებს ფაფნირს» .

გრეთჰენი: არ მინდა.

ჰანსი: რატომ მოიწყინე? უყურე, როგორი სამყაროა ჩვენს ირგვლივ… ჩვენ ნორჩები და ძლიერები ვართ, ჩვენ გამარჯვების დღეს აღვნიშნავთ. გერმანია ძლიერია, როგორც არასდროს, ფიურერს გაუჩნდა მემკვიდრე, ჩვენს ღმერთებს ვუყვარვართ. გრეთჰენ, ნუ ჯავრობ – იმდენი მშვენიერი რამ გვაქვს წინ.

გრეთჰენი: ჰანს, შეუძლოდ ვარ… (ფრთხილად, როგორც ბალერინა ყინულზე აბიჯებს, იყურება, ყურს უგდებს) მე ვგრძნობ, ყინულის ქვეშ მოსკოვს ვგრძნობ. მოსკოვის სახლები და ბულვარები ტბიდან გვიცქერენ.

ჰანსი: ბავარიელი გოგოები მდიდარი ფანტაზიით გამოირჩევიან.

გრეთჰენი: მოსკოვის ბაღებში ხეები უხმოდ შრიალებენ… ყველა ხმა გაიყინა, მოსკოვი სიცივისგან დაბუჟდა, თითქოს თოვლის დედოფალმა ხმაში აკოცა, მაგრამ ის გვხედავს.

(ყინულიდან წარმოშობილი ნათება, სინათლე მატულობს.)

ისინი იქ არიან, წყალქვეშა დინებას მიაქვს მათი გაყინული სულები… (პაუზა) კარგი, რას ვბოდიალობ? როგორც სოფლებში ამბობენ: მგონი – უჩხვლიტე საკუთარ თავს?

ჰანსი: კი. არ გეჩვენება – ცხადი სიზმარია. მსგავსი რამ ადამიანებს ემართებათ, განსაკუთრებით კი ისეთ მეოცნებეებს, როგორებიც გერმანელები არიან. მეც მესიზმრება ხოლმე, რომ წავაგეთ, რომ 43-ში ვოლგაზე მოვკვდი. და საერთოდ, როცა აქ იყო ნორმალური ქალაქი სახლებითა და ქუჩებით, ეს არ იყო ნამდვილი რუსეთი. (ეხუტება გრეთჰენს) წამო, მე მოგიყვები მათ საყვარელ ზღაპარს – ქალაქზე, რომელიც ჩაიძირა.

ჰანსი და გრეთჰენი მიდიან. მოსკაუზეში რაღაც შეიცვალა. ქარბუქი უფრო გაძლიერდა, თითქოს გაყრუებული ქოროს ხმა ისმის, რომელიც ღიღინებს ასოს – Ы.

გრეთჰენი: ჰანს!

ჰანსი: არ მობრუნდე, ოღონდაც არ მობრუნდე, ქარბუქია.

გრეთჰენი მიბრუნდა.

გრეთჰენი: ჰანს! უყურე! ქარბუქი კი არა, ეს ის რუსები არიან, რომლებიც აქ იცხოვრებდნენ, თავიანთი ქალაქის მაგივრად ტბა რომ არ ყოფილიყო.

ჰანსი: ისტორია არ ითმენს კონიუნქტივის განწყობას. ფიურერმა ხომ მოსკაუზე შექმნა… (პაუზა) Leben ist nur ein Teil…

GRETHEN: Wowon?

HANS: Leben ist nur ein Ton…

GRETHEN: Worin?

HANS: Leben ist so nur der Traum eines Traumes…*

GRETHEN: Ich… liebe dich?

მისრიალებენ.\

 

 

-ცხოვრება – მხოლოდ ნაწილია…

-რისი?

-ცხოვრება – მხოლოდ ტონია…

-ვის მუსიკაში?

-ცხოვრება მხოლოდ სიზმარი სიზმარშია.

 

 Rainer Maria Rilke