თარგმნა დავით ჩიხლაძემ

 

1961

(ფილმის საუნდტრეკი)

 

ჩვენ არ ვიცით რა ვთქვათ. მეორდება სიტყვების თანმიმდევრობა; ჟესტები ამოცნობილია. ჩვენს გარეთ. რა თქმა უნდა, ზოგიერთი მეთოდი ათვისებულია, ზოგიერთი შედეგი მოწმდება. ხშირად ეს სახალისოა. მაგრამ რამდენი რამ არის, რაც ჩვენ გვინდოდა და არ იქნა მიღწეული, ან მხოლოდ ნაწილობრივ და არა ისე, როგორც ჩვენ წარმოგვედგინა. როგორი კომუნიკაცია გვინდოდა, ან განვიცადეთ, ან მხოლოდ ვასიმულირეთ? რომელი რეალური პროექტი დაგვეკარგა?

კინემატოგრაფიულ სპექტაკლს აქვს თავისი წესები, დამაკმაყოფილებელი პროდუქციის წარმოების საიმედო მეთოდები. მაგრამ რეალობა, რომელიც ამოსავალ წერტილად უნდა იქნას მიღებული, არის უკმაყოფილება. კინოს ფუნქცია, იქნება ეს დრამატული თუ დოკუმენტური, არის ცრუ და იზოლირებული თანმიმდევრობის წარმოჩენა, როგორც კომუნიკაციის და აქტივობის არარსებობის შემცვლელი. დოკუმენტური კინოს დემისტიფიკაციისთვის აუცილებელია მისი „საგნის“ დაშლა.

კარგად დამკვიდრებული წესია, რომ ფილმში ნებისმიერი განცხადება, რომელიც არ არის ილუსტრირებული სურათებით, უნდა განმეორდეს, წინააღმდეგ შემთხვევაში მაყურებელი გამოტოვებს მას. ეს შეიძლება იყოს სიმართლე. მაგრამ მსგავსი ტიპის არასწორი კომუნიკაცია მუდმივად ხდება ყოველდღიურ შეხვედრებში. რაღაც უნდა იყოს მითითებული, მაგრამ დრო არ არის საკმარისი და დარწმუნებული არ ხართ, რომ გაიგეთ. სანამ შენ ამბობდი ან გააკეთებდი იმას, რაც საჭირო იყო, სხვა ადამიანი უკვე წავიდა. ქუჩის გადაღმა. საზღვარგარეთ. გვიანია ნებისმიერი გამოსწორებისთვის.

მთელი ცარიელი დროის, ყველა დაკარგული მომენტის შემდეგ რჩება ეს უსასრულოდ გავლილი ღია ბარათებისეული პეიზაჟები; ეს მანძილი, ორგანიზებული თითოეულსა და ყველას შორის. ბავშვობა? რატომ, ეს ხომ სწორედ აქ არის – ჩვენ არასოდეს გამოვსულვართ მისგან.

ჩვენი ეპოქა ძალებს აგროვებს და თავი რაციონალურად წარმოუდგენია. მაგრამ არავინ ცნობს ამ ძალაუფლებას თავისად. არსად არის ადგილი სრულწლოვანებაში შესასვლელად. ერთადერთი, რაც ხდება, არის ის, რომ ეს ხანგრძლივი მოუსვენრობა ზოგჯერ საბოლოოდ გადაიქცევა რუტინულ ძილში. რადგან არავინ წყვეტს ზედამხვედველობის ქვეშ ყოფნას. საქმე იმაში არ არის, ვაღიაროთ, რომ ზოგიერთი ადამიანი ცხოვრობს მეტ-ნაკლებად ცუდად, ვიდრე სხვები, არამედ ის, რომ ჩვენ ყველანი ვცხოვრობთ ისე, რომ ჩვენს კონტროლს გარეთ ვართ.

ამავდროულად, ეს არის სამყარო, რომელმაც გვასწავლა, როგორ იცვლება ყველაფერი. არაფერი რჩება იგივე. სამყარო ყოველდღიურად უფრო სწრაფად იცვლება; და მე ეჭვი არ მეპარება, რომ მათ, ვინც ყოველდღიურად აწარმოებს მას საკუთარი თავის წინააღმდეგ, შეუძლიათ მისი მისაკუთრება.

ერთადერთი თავგადასავალი, ჩვენ ვამბობდით, არის ტოტალურობის წინააღმდეგობა, რომლის ცენტრიც არის ისეთი ცხოვრების გზა, სადაც შეგვიძლია გამოვცადოთ ჩვენი ძალა, მაგრამ არასოდეს გამოვიყენოთ იგი. პირადად ჩვენთვის არანაირი თავგადასავალი არ არის შექმნილი. თავგადასავლები, რომლებსაც წარმოგვიდგენენ, ლეგენდების მასის ნაწილია, რაც კინოს საშუალებით თუ სხვა გზებით გადმოგვეცემა; როგორც ისტორიის მთელი სანახაობრივი ტყუილის ნაწილი.

სანამ გარემო არ იქნება კოლექტიურად დომინირებული, არ იქნებიან რეალური ინდივიდები – მხოლოდ აჩრდილები, რომლებიც დასდევენ იმ ობიექტებს, რომლებიც მათთვის ანარქიულად წარმოაჩენილია სხვების მიერ. შემთხვევით სიტუაციებში ვხვდებით განცალკევებულ ადამიანებს, რომლებიც შემთხვევითობებით მოძრაობენ. მათი განსხვავებული ემოციები ანეიტრალებს ერთმანეთს და აძლიერებს მოწყენილობის მყარ გარემოს. სანამ ჩვენ ვერ შევძლებთ საკუთარი ისტორიის შექმნას, სიტუაციების თავისუფლად შექმნას, ჩვენი ერთიანობისკენ სწრაფვა გამოიწვევს სხვა განცალკევებებს. ერთიანი საქმიანობისკენ სწრაფვა იწვევს ახალი სპეციალობების ფორმირებას.

და მხოლოდ რამდენიმე შეხვედრა ჰგავდა სიგნალებს, რომლებიც უფრო ინტენსიური ცხოვრებიდან მოდიოდა, ცხოვრებიდან, რომელიც ჯერ ნამდვილად არ არის ნაპოვნი.

ის, რისი დავიწყებაც შეუძლებელია, კვლავ ჩნდება სიზმრებში. ამ ტიპის სიზმრის დასასრულს, ნახევრად მძინარე მდგომარეობაში, მოვლენები ცოტა ხნით ჯერ კიდევ ცოტა რეალურად აღიქმება. შემდეგ მათგან წარმოქმნილი რეაქციები უფრო ნათელი, მკაფიო, უფრო გონივრული ხდება; ისევე როგორც ამდენ დილით გახსენება იმისა, რომ დალიე წინა ღამეს. შემდეგ მოდის იმის გაცნობიერება, რომ ეს ყველაფერი მცდარია, რომ “ეს მხოლოდ სიზმარი იყო”, რომ ახალი რეალობა იყო მოჩვენებითი და თქვენ არ შეგიძლიათ მასში დაბრუნება. ვერაფერს ჩაეჭიდები. ეს ოცნებები არის ციმციმები გადაუჭრელი წარსულიდან, ციმციმები, რომლებიც ანათებს მომენტებს, რომლებშიც იცხოვრე დაბნეულობასა და ეჭვებში. ისინი წარმოადგენენ ჩვენი დაუკმაყოფილებელი მოთხოვნილებების აშკარა გამოვლინებას.

აქ ჩვენ ვხედავთ დღის სინათლეს და პერსპექტივებს, რომლებსაც ახლა არანაირი მნიშვნელობა აღარ აქვთ. ქალაქის სექტორები გარკვეულწილად გაშიფრულია. მაგრამ პიროვნული მნიშვნელობა, რაც მათ ჰქონდათ ჩვენთვის, მიუწვდომელია, ისევე როგორც ზოგადად პირადი ცხოვრების საიდუმლოება, რომლის შესახებაც ჩვენ არაფერი გვაქვს, გარდა საცოდავი დოკუმენტებისა.

ოფიციალური ამბები სხვაგანაა. საზოგადოება საკუთარი თავისთვის ავრცელებს საკუთარი ისტორიის სურათებს, ისტორიას, რომელიც დაყვანილია მისი მმართველების ზედაპირულ და სტატიკურ სანახაობამდე – ადამიანები, რომლებიც განასახიერებენ იმის აშკარა გარდაუვალობას, რაც ხდება. მმართველთა სამყარო სპექტაკლის სამყაროა. კინო მათ კარგად უხდებათ. თემატიკის მიუხედავად, კინოთეატრში წარმოდგენილია გმირები და სანიმუშო ქცევა, იმავე ძველ ნიმუშით, როგორიც ეს მმართველები არიან.

ეს დომინანტური წონასწორობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება ყოველ ჯერზე, როცა უცნობი ადამიანები ცდილობენ განსხვავებულად იცხოვრონ. მაგრამ ეს ხომ ყოველთვის შორს რჩება ხოლმე. ამის შესახებ გაზეთების და საინფორმაციო გამოშვებების საშუალებით ვიგებთ. ჩვენ ვრჩებით მის მიღმა და ვუკავშირდებით მას, როგორც მორიგ სპექტაკლს. ჩვენ მისგან განცალკევებულები ვართ ჩვენივე ჩაურევლობით. და ბოლოს, იმედგაცრუებული ვრჩებით საკუთარი თავით. რა მომენტისთვის გადაიდო არჩევანი? როდის გავუშვით ჩვენი შანსი? ჩვენ ვერ ვიპოვეთ იარაღი, რომელიც გვჭირდებოდა. ჩვენ ხელიდან გავუშვით საგნები.

მე დრო გავუშვი ხელიდან. დავკარგე ის, რაც უნდა დამეცვა.

განცალკევების ეს ზოგადი კრიტიკა აშკარად შეიცავს და მალავს კონკრეტულ მოგონებებს. ნაკლებად აღიარებული ტკივილი, სირცხვილის ნაკლებად ახსნადი გრძნობა. უბრალოდ რა განცალკევება იყო ეს? რა ჩქარა ვცოვრობდით! ჩვენ ახლა სწორედ ჩვენი შემთხვევითი ისტორიის ამ მომენტს ვუბრუნდებით.

ყველაფერი, რაც მოიცავს დანაკარგის სფეროს – ეს არის ის, რაც დავკარგე საკუთარი თავისგან, დრო, რომელიც წავიდა; და გაუჩინარება, გაქცევა; და საგნების ზოგადი გაქრობა და თუნდაც ის, რასაც დროის გავრცელებულ და, შესაბამისად, ყველაზე ვულგარულ სოციალურ გაგებაში ჰქვია დაკარგული დრო – ეს ყველაფერი გვხვდება იმ უცნაურად შესაფერის ძველ სამხედრო ტერმინში, დაკარგული ბავშვები, მისი კვეთა აღმოჩენის სფეროსთან, უცნობი რელიეფის შესწავლა და ყველა სახის ქვესტი, თავგადასავალი, ავანგარდი. ეს ის გზაჯვარედინია, სადაც აღმოვჩნდით და გზა დავკარგეთ.

უნდა ვაღიაროთ, რომ ეს ყველაფერი არც ისე ცხადია. ეს არის სრულიად ტიპიური მთვრალი მონოლოგი, თავისი გაუგებარი მინიშნებით და დამღლელი მიწოდებით. თავისი ამაო ფრაზებით, რომლებიც პასუხს არ ელოდება და დამარწმუნებელი განმარტებებით. და მისი დუმილი.

საშუალებების სიღარიბე მიზნად ისახავს საგნის სკანდალური სიღარიბის გამოვლენას. მოვლენები, რომლებიც ხდება ჩვენს ინდივიდუალურ ყოფაში, როგორც ისინი ახლა არის ორგანიზებული, მოვლენები, რომლებიც ნამდვილად გვეხება და მოითხოვს ჩვენს მონაწილეობას, ზოგადად სხვა არაფერს იმსახურებენ ჩვენგან, თუ არა გულგრილობას, როგორც დაშორებული და შეწუხებული მაყურებლის. ამის საპირისპიროდ, მხატვრულ ნაწარმოებებში წარმოდგენილი სიტუაციები ხშირად მიმზიდველია, სიტუაციები, რომლებიც ჩვენს აქტიურ მონაწილეობას იმსახურებენ. ეს არის პარადოქსი შემოსაბრუნებლად, ყველაფრის ფეხზე დასაყენებლად. ეს არის ის, რაც უნდა განხორციელდეს პრაქტიკაში. რაც შეეხება გაფილტრული და დაქუცმაცებული წარსულის ამ იდიოტურ სპექტაკლს, ხმაურითა და მრისხანებით სავსეს, ახლა საუბარი არ არის მისი გარდაქმნის ან „ადაპტაციის“ შესახებ სხვა აკურატულად მოწესრიგებულ სპექტაკლში, რომელიც ითამაშებს კარგად მოწესრიგებული გაგებისა და მონაწილეობის თამაშს. არა. თანმიმდევრული მხატვრული გამოხატულება არაფერს გამოხატავს, გარდა წარსულის თანმიმდევრულობისა, არაფერს, გარდა პასიურობისა.

ხელოვნებაში მეხსიერების განადგურებაა საჭირო. რათა შეარყიოს მისი კომუნიკაციის კონვენციები. რათა მოახდინოს მისი გულშემატკივრების დემორალიზება. რა ამოცანაა! როგორც ბუნდოვანი მთვრალი ხედვისას, ფილმის მეხსიერება და ენა ერთდროულად ქრება. უკიდურეს შემთხვევაში, სავალალო სუბიექტურობა შებრუნებულია გარკვეულ ობიექტურობაში: არაკომუნიკაციის პირობების დოკუმენტაციაში.

მაგალითად, მე არ ვლაპარაკობ მასზე. ყალბი სახე. ცრუ ურთიერთობა. რეალური პიროვნება ამ პიროვნების ინტერპრეტატორისგან განცალკევებულია მხოლოდ მოვლენასა და მის გამოწვევას შორის გავლილი დროით, მანძილით, რომელიც მუდმივად იზრდება, მანძილით, რომელიც იზრდება სწორედ ამ მომენტში. ისევე, როგორც დაკონსერვებული გამონათქვამი რჩება განცალკევებული მათგან, ვისაც ის აბსტრაქტულად ესმის და მასზე ყოველგვარი ძალაუფლების გარეშე.

სპექტაკლი მთლიანობაში სხვა არაფერია თუ არა ეს ეპოქა, ეპოქა, რომელშიც კონკრეტულმა ახალგაზრდობამ საკუთარი თავი აღიარა. ეს არის უფსკრული ამ სურათსა და მის შედეგებს შორის; უფსკრული ხედვებს, გემოვნებას, უარს და პროექტებს შორის, რომლებიც ადრე ახასიათებდა ამ ახალგაზრდობას და იმ გზას შორის, თუ როგორ გადავიდა იგი ჩვეულებრივ ცხოვრებაში.

ჩვენ არაფერი გამოგვიგონია. ჩვენ ვადაპტირდებით, რამდენიმე ვარიაციით, შესაძლო მარშრუტების ქსელში. ვეჩვევით, ეტყობა.

არავინ ბრუნდება საწარმოდან იმ ხალისით, რაც გამგზავრებისას გააჩნდა. სამართლიანი თანამგზავრები, თავგადასავალი მკვდარია.

ვინ გაუწევს წინააღმდეგობას? აუცილებელია ამ ნაწილობრივი დამარცხების მიღმა გასვლა. რა თქმა უნდა. და როგორ უნდა გაკეთდეს ეს?

ეს არის ფილმი, რომელიც წყვეტს თავის თავს და არ მთავრდება.

ყველა დასკვნა ჯერ ისევ გასაკეთებელია; ყველაფერი ხელახლა უნდა გამოითვალოს.

პრობლემა კვლავ ისმება – მუდმივად უფრო რთული ტერმინებით. გვიწევს, რომ სხვა ზომებს მივმართოთ.

ისევე, როგორც არ არსებობდა ღრმა მიზეზი ამ უფორმო გზავნილის დასაწყებად, ასევე არ არსებობს მიზეზი მის დასასრულებლად.

ძლივს შევძელი თქვენთვის იმის თქმის დაწყება, რომ თამაშში მონაწილეობას არ ვაპირებ.