კონსტანტინ მელნიკოვი – კინო და არქიტექტურა

თარგმნა ვალო ჩაჩუამ

 

არის თუ არა მსგავსება წარსულში?

ერთი

მატარებელი, რომელიც მიქრის, მოძრავი ფიგურები, დევნები, ადევნებები – პირველ კინოლენტებში.

გასულიერებული სიბრტყე უკვე სიამოვნებას გვანიჭებდა.

მაყურებელი მოხიბლული იყო კინოს შესაძლებლობით ზუსტად გადმოეცა მოძრაობა, ამიტომ კინოსურათების საწყისი დაფუძნებულია პინკერტონებით სავსე ქუჩებისა და რევოლვერებიანი რომანების ჟანრზე.

კულისების ნაძირლები ეკრანზე იმანჭებიან – პირი ოდნავ კი არ იღებოდა, არამედ – სრულად, კი არ იცინოდნენ, – ხარხარებდნენ, კი არ დადიოდნენ, – ხტოდნენ, და ყოველგვარი მოქმედება უბრალოდ კი არ მიიწევდა წინ, – მიქროდა, „როგორც კინოში“.

ახალი ხელოვნების გამომხატველობით საშუალებად, როგორც ბავშვობისას, მოგვევლინა მისი უმარტივესი ფორმა – მოძრაობა.

კინოს პირველ ეპოქას, ამგვარ ჭენებას, ტვირთავენ სიმძიმით… თორმეტაქტიანი დრამებისა. მზაკვრული სიყვარული გრძელდება საათობით, დღეების მანძილზეც კი – საბოლოო გადაღლამდე.

 

მეორე

უძრავი და მონოლითურია – არქიტექტურის საწყისი.

ათასწლეულების მანძილზე ნარჩუნდება ერთი და იგივე ფორმა.

ასირიული კოჭების კონსტრუქციული სისტემა ისევ უცვლელად სრულდება ქვაში.

საბერძნეთი არქიტექტურის მთელ სიმარტივეს ინარჩუნებს. ესთეტიკის ფილოსოფიით გატაცებული, ის მხოლოდ ეგვიპტის გაქვავებულ კონსტრუქციას ამშვენებს. კლასიკური პროპორციების ჯადოსნური ფიალები, როგორც ბუნებაში დაქცეული სიყვარული, საკუთრივ საგნის სრულყოფისკენ სწრაფვას აშორებენ მათ. ამას ამტკიცებს საუკუნეების მანძილზე არსებული მიმბაძველობა.

რომი პირველია, ვინც აამოძრავა წონასწორობაში მყოფი ქვა და კონსტრუქციის ახალი ფორმა მიიღო. არქიტრავის სიმძიმე უფრო განიერმა, სოლისებრმა სიმცირემ ჩაანაცვლა. პანთეონი, კოლიზეუმის და ვიადუკების არკადები კამარის გამოგონებაზე მოწმობენ.
გოთიკა ავითარებს და ადგენს კამარის სიმღერას. როგორც კადრები კინოლენტში, გოთიკური კამარები – რიტმულად, როგორც ცოცხალი მოქმედება – იშლება მაყურებლის წინაშე.

არქიტექტურამ, საკუთარი სიძლიერის გამოხატულების ძიებისას, შექმნა მექანიკა და ნაგებობის ნაწილებში უკვე მექანიკურ ძალთა მოძრაობას ერწყმის იგი. რაც უფრო ზუსტად არის კონსტრუქციაში მსგავსი მოძრაობა გათვალისწინებული, უფრო მსუბუქი და კინემატოგრაფული გამოდის ფორმაც.

კინოსთვის აუცილებელია ყურადღების უძრავზე შეჩერება, რათა შეგრძნებადი იყოს მოძრაობა. მოძრაობა კინოს ბუნებაშივე დნება და რაც უფრო ნაკლები იქნება ეკრანზე, უფრო ძლიერად გამომხატველობითი იქნება იგი.

კინოსმიერი მოძრაობა ამერიკაში ჩაისახა, იქ, სადაც თავად კინო დაიბადა. ბასტერ კიტონი – გაუცინარი კომიკოსია და საერთოდაც სულელს გავს, როცა საოცრად გათვლილ ილეთებს აკეთებს. კინოში მინიმალური მოქმედებითაც კი ავსებულია მაყურებლისეული შეგრძნებების მთელი ფორმა.

აქედან და ყოველივე თქმულიდან გამომდინარეობს:

კინოსთვის I, ხასიათის მიხედვით, – მოძრაობაა;

არქიტექტურისთვის – უძრაობა.

კინოსთვის I, განვითარების მიხედვით, – მოჩვენებითი ეფექტურობა;

არქიტექტურისთვის – მკაცრი უტილიტარულობა.

კინოსთვის I, სრულყოფის მიხედვით, – სწრაფვა სიძლიერისკენ;

არქიტექტურისთვის – სწრაფვა სიმსუბუქისკენ.

საკუთარი მონაპოვარით ხელოვნების ორივე დარგი ერთმანეთს შეავსებს და მათი ერთობლივი ნამუშევარი აჩვენებს აქამდე უხილავ ძალას – ხელოვნების ადამიანზე მოქმედებისა.

1926 წ.